Om-en-om spreekuur

Leerlijn medisch handelen
Auteur	Chris Rietmeijer; Yeun Ying Wong;
Stage	1e Huisartsstage; 2e Huisartsstage;
Competenties	Medisch handelen; Communicatie; Samenwerken; Organiseren;
Leerplek	Leergesprek; Praktijkleren; Onderwijsprogramma;
Trefwoord	Volgt

Inhoud

1 Relevantie
- 1.1 Om-en-om spreekuur op dagelijkse praktijk of op de spoedpost?
2 Doel
3 Onderwijsactiviteit 1
4 Onderwijsactiviteit 2
5 Onderwijsactiviteit 3
6 Bron
7 Overige leerlijnen

Relevantie

Recent onderzoeken aan het HOVUmc naar observatie van technische vaardigheden in de huisartsenopleidingspraktijk (Rietmeijer CBT et al. 2018 en 2021) laten zien dat aios vaak te weinig worden geobserveerd bij het uitvoeren van technische vaardigheden. Dat geldt met name voor basisarts-vaardigheden, zoals de verschillende vormen van lichamelijk onderzoek. Observatie hiervan is belangrijk omdat aios sterk in niveau kunnen verschillen qua vaardigheden aan het begin van hun huisartsenopleiding. Dat was voorheen zo, en het verschil wordt duidelijker nu aios diverse voorervaringen met zich meenemen en niet altijd alle co-schappen tijdens de basisopleiding hebben gevolgd.

Rietmeijer CBT et al. (2021) laten ook zien dat observatie voor aios stressvol kan zijn. Ze kunnen zich bijvoorbeeld beoordeeld voelen waardoor ze doen wat ze denken dat de opleider wil zien. Ook kunnen ze het lastig vinden in verband met hun geloofwaardigheid ten opzichte van de patiënt, vooral als de opleider het consult of de ingreep ‘overneemt’. Om observatie prettig en leerzaam te maken lijkt het belangrijk te zijn dat de aios regie heeft over de situatie, liefst gedeeld met de opleider. Om dit voor elkaar te krijgen is het nodig om verwachtingen en wensen over en weer te bepreken, én om regelmatig geplande observatiespreekuren, ook wel om-en-om spreekuren te plannen (zie ook bouwsteen 'Feedback en kwetsbaarheid').

Tijdens zo'n om-en-om spreekuur zien de aios en de opleiders samen patiënten waarbij ze na iedere patiënt van rol wisselen: arts of observator. Ze geven elkaar feedback en leren samen én van elkaar. Dit zogenaamde ‘collaborative learning’ is blijkens systematische literatuur-reviews een belangrijke factor voor een constructief opleidingsklimaat. Door deze spreekuren bijvoorbeeld eens per week gedurende de hele stage te plannen, wennen de aios en de opleider aan elkaar en aan de observatie-situatie waardoor er leerzame ervaringen ontstaan.

Tijdens het om-en-om spreekuur zal qua technische vaardigheden vooral het lichamelijk onderzoek te zien zijn. Daarnaast is uiteraard de consultvoering (Leerlijn Communicatie) te zien. Voor het observeren van nieuwe (huisarts-specifieke) vaardigheden, zoals kleine chirurgie, is een aparte verrichtingenspreekuur geschikter.

In 2019 heeft het MT van de opleiding in samenspraak met de opleidersvereniging HAO-VU besloten dat het wekelijkse om-en-om spreekuur een vaste plaats in onze opleiding heeft, vergelijkbaar met het dagelijkse leergesprek.

Om-en-om spreekuur op dagelijkse praktijk of op de spoedpost?

Er wordt wel eens aangenomen dat het om-en-om spreekuur op de praktijk te vervangen is door een vergelijkbaar spreekuur op de huisartsenpost, waar de hao met de aios samen patiënten zien tijdens de dienst. Het tegendeel is waar. Het spreekuur op de dagelijkse praktijk is juist waardevol, omdat hier patiënten komen met allerhande kwalen, van klein tot complex, waar de basisarts vaardigheden in de volle breedte geobserveerd kan worden; naast de bekende voordelen van de eigen patiënt (van context tot de mogelijkheid tot follow-up).

Op de huisartsen(spoed)post is elkaar observeren ook leerzaam en inzichtelijk. Dit hoort naast het om-en-om-spreekuur te bestaan, omdat op de post een geselecteerde patiëntenpopulatie komt. En dan dient zo'n 'spoed-spreekuur' een ander doel dan hierboven genoemd (Leerlijn Spoed).

Doel

Deze bouwsteen heeft tot doel de aios en opleider te stimuleren tot het wekelijks houden van een om-en-om spreekuur op de praktijk.

Onderwijsactiviteit 1

Leerplek: Materiaal voor docenten, onderwijsprogramma voor een koppelmiddag aan het begin van het opleidingsjaar.

Met kleine aanpassingen kan het ook voor groepen aios of groepen opleiders worden gebruikt:

Deze PowerPointPresentatie is een interactief onderwijsprogramma van ca. één tot anderhalf uur. Het programma is gebaseerd op ons onderzoek van observatie van technische vaardigheden in de huisartsopleiding. Het is bedoeld om koppels van meet af aan te stimuleren om elkaar meer te observeren, o.a. in om-en-om spreekuren, én vooral ook om de lastigheden voor de opleidingsrelatie die observaties vaak met zich meebrengen openlijk en proactief te bespreken.

Onderwijsactiviteit 2

Leerplek: Op de praktijk, bijv. in plaats van een leergesprek

Plan aan het begin van het jaar met je opleider een wekelijks om-en-om spreekuur, en laat bijv. door de assistente dit vastleggen in het wekelijkse agenda van zowel jou als je hao. Als het eenmaal wekelijks vast staat, dan wordt het spreekuur het hele jaar niet vergeten. Sommigen kiezen voor een 2-wekelijkse spreekuur - is ook mogelijk. Regelmaat is belangrijker.
Bespreek met elkaar de voor- en nadelen en de eigen wensen en verwachtingen van dit bijzondere spreekuur; bijv. wanneer bespreek je patiënten na? wanneer springt de hao in? wat werkt prettig tijdens het observeren? hao als 'vlieg op de muur?' (zie ook onderwijsactiviteit 3), etc.
Bespreek met elkaar het focus van het observatiespreekuur. Vestig bijv. de aandacht in de even weken vooral op de technische vaardigheden, en op de oneven weken op de arts-patiënt-communicatie.
Plan in het het om-en-om spreekuur ongeveer 5 patiënten achter elkaar, en neem met enkele minuten uitlooptijd na elke patiënt om na te kunnen bespreken. Totale duur ongeveer 1.5 uur; 1x in de week.

Onderwijsactiviteit 3

Leerplek: Leergesprek

Voor wie denkt dat de patiënten, die op het om-en-om spreekuur komen, het vervelend vinden om 'proefpersoon' te zijn, verwijzen we graag naar het derde onderzoek van Rietmeijer et al. (2021), waarin blijkt dat patiënten dit spreekuur ook heel waardevol vinden. Twee dokters die aandacht voor de patiënt hebben: het kan niet beter!

Bron

Rietmeijer CBT et al.; Patterns of direct observation and their impact during residency: general practice supervisors’ views. Medical Education, 2018, 52.9: 981-991. Dit artikel beschrijft de ervaringen van huisarts-opleiders met observatie van technische vaardigheden van hun aios. Opleiders vinden observaties belangrijk maar vaak ook lastig. Ad hoc observaties komen het meest voor, én zijn het lastigst. Om-en-om spreekuren zijn ideaal voor het leren en voor de opleidingsrelatie, maar blijken lastig te implementeren.
Rietmeijer CBT et al.; What happens under the flag of direct observation, and how that matters: A qualitative study in general practice residency, 2021 Aug;43(8):937-944. Het belicht aios-ervaringen met observatie van technische vaardigheden in de huisarts opleidingspraktijk.
Rietmeijer CBT et al.; A phenomenological investigation of patients' experiences during direct observation in residency: busting the myth of the fly on the wall. Adv Health Sci Educ Theory Pract. 2021 Oct;26(4):1191-1206.
Klik hier voor een samenvatting (mei 2020) van deze bovenstaande artikelen, gebaseerd op het promotie-onderzoek van Chris Rietmeijer aan UMC Amsterdam, lokatie VUMC.

Overige leerlijnen

Leerlijn medisch handelen
Auteur	Chris Rietmeijer Yeun Ying Wong
Stage	1e Huisartsstage 2e Huisartsstage
Competenties	Medisch handelen Communicatie Samenwerken Organiseren
Leerplek	Leergesprek Praktijkleren Onderwijsprogramma
Trefwoord	Volgt