Zintuigen

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Anouk Meijer; Vivian Kenter;
Stage	CZ stage; 2e Huisartsstage;
KBA	7. Veiligheid
Competenties	Communicatie; Maatschappelijk handelen;
Leerplek	Leergesprek; Praktijkleren; Zelfstudie;

Inhoud

1 Relevantie
2 Doel
3 Gebruiksaanwijzing
4 Onderwijsactiviteiten
- 4.1 Bestudeer:
- 4.2 Bronnen

Relevantie

De zintuigen en cognitieve functies zijn belangrijk voor de communicatie. Achteruitgang bij het verouderingsproces van de zintuigen (tast, zien, horen, proeven) en cognitieve functies (informatieverwerking, geheugen en begrip) ervaren ouderen beperkingen. Ouder worden is een belangrijke oorzaak van achteruitgang van de zintuigen. Naast veroudering zijn, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus, hoge bloeddruk, roken en hoog cholesterol, ook risicofactoren. Bij achteruitgang van smaak en geur kan de voeding inname belemmeren. Bij achteruitgang van de tastzintuigen heeft invloed op het evenwichtsgevoel. Veelvoorkomende oorzaken van de achteruitgang van de zintuigen bij ouderen zijn maculadegeneratie, cataract, glaucoom, diabetische retinopathie, presbyacussis, lawaaislechthorendheid en barotrauma. Achteruitgang van de zintuigen hangt samen met een toename van isolement en daardoor eenzaamheid.

Presbyacussis of ouderdomsslechthorendheid is een normaal verschijnsel. Het is een langzaam progressieve vorm van perceptief gehoor verlies aan beide horen tegelijk, dat niet door andere oorzaken kan worden verklaard dan door fysiologisch veroudering van het zintuig. Slechthorenden hebben een grotere kans op het ontwikkelen van dementie.

Als er sprake is van een combinatie van ernstig verlies van de hoor functie en de visuele functie is gespecialiseerde zorg noodzakelijk. Belemmeringen hierdoor ervaren de ouderen in de communicatie, het verwerven van informatie en de mobiliteit. Belangrijk is afstemmen en aanpassen met elke individuele oudere in de communicatie.

Door het gebruik van hoortoestellen krijgt de slechthorende geen normaal gehoor terug, maar soms wel weer een socialer leven. De huisarts kan daarbij een belangrijke rol vervullen als stimulator en adviseur.

Doel

Je bent je bewust van de (belangrijke) preventieve rol van de huisarts bij beperkingen van de zintuigen.
Je kunt bij ouderen met een zintuiglijke beperking de zorg afstemmen.
Je let hierbij op de oorzaken en het gedrag, ter voorkoming van sociaal isolement en ter verkleining van het risico op dementie.

Gebruiksaanwijzing

Je bestudeert de aanbevelingen en de websites hieronder. Je oefent een consult met een proefpersoon en/of patiënt met een zintuiglijke beperking. Bespreek het consult na met je opleider in het leergesprek.

Onderwijsactiviteiten

Deze bouwsteen kan op zichzelf staan of gekoppeld worden aan een praktijkopdracht in de huisartsenpraktijk of verpleeghuisstage, een leergesprek of op het terugkomdagonderwijs.

Bestudeer:

Dementie heeft invloed heeft op de interpretatie van zintuiglijke ervaringen, waardoor mensen angstig, onrustig of agressief kunnen worden door wat ze (denken te) ervaren. Bovendien wordt het communiceren steeds lastiger, waardoor het voor mensen in de directe omgeving moeilijk is om te achterhalen wát veroorzaakt dat iemand angstig of onrustig wordt.

Bekijk op de site ontwerpen voor demente, "ouderdom en de zintuigen" de thema’s: Zicht, Gehoor, Smaak en Geur, Gevoel en Evenwichtsgevoel
Zie Tabel 1 aanbevelingen voor communicatie met ouderen.
Zie ook aanbeveling 4 van Richtlijnendatabase.nl "visueel auditivieve beperkingen"

Hou in de communicatie met patiënten met een visueel (auditieve) beperking, rekening met het volgende:

Neem de tijd voor het gesprek met de patiënt en informeer bij de patiënt wat nodig is om de communicatie goed te laten verlopen.
Controleer of u elkaar goed gehoord en begrepen heeft.
Voer het gesprek in een rustige omgeving.
Zorg dat uw gezicht goed verlicht is.
Spreek duidelijk en kijk de patiënt aan, praat niet met stemverheffing als u uw zin moet herhalen, dit misvormt het geluid en woorden zijn daardoor moeilijker te verstaan.
Raak de patiënt even aan indien deze u niet aankijkt, en begin met praten wanneer deze u aankijkt.
Ondersteun uw verhaal af en toe met een gebaar.

Bronnen

¹Huizing EH, Snow GB, De Vries N, GraamansK, Van de HeyningP. Keel-Neus-oorheelkunde en hoofdhalschirurgie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2009
²Dawes P. Haering interventions to prevent dementia HNO, 2019; 67(3): 165-71
³Communicatie met ouderen met auditieve en visuele beperkingen
⁴Murris JWM, De Weerd-Spaetgens CMEE. Ouderengeneeskunde . Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2012; 135-152

Naslagwerk en handige sites

De bouwstenen in de leerlijn complexe ouderenzorg

De leerlijnen

Leerlijn complexe ouderenzorg
Auteur	Anouk Meijer Vivian Kenter
Stage	CZ stage 2e Huisartsstage
KBA	7. Veiligheid
Competenties	Communicatie Maatschappelijk handelen
Leerplek	Leergesprek Praktijkleren Zelfstudie